HORTUM NEDİR ?

Hortum nedir? Nasıl oluşur?

Aslında yakın geçmişte ülkemizde pek görülmeyen hortumlar, şimdilerde nadir de olsa görülebiliyor!.. Üstünde gezdiği her şeyi hızla içine çeken hortum, nasıl oluşuyor?..

Sıcak ve nemli hava ile soğuk havanın şiddetle yer değiştirmesi sırasında oluşan, dönen rüzgarlara hortum adı verilir.

Hortum; bulutlardan yere kadar uzanan, büyük yıkıcı güce sahip olan bir doğa felaketidir. Ağır cisimleri bile yerden kaldıracak kadar güçlü olabilen hortumlar, genellikle şiddetli fırtınalar sırasında meydana gelir. Kümülüs bulutlarından yere kadar uzanan hortum, silindir şeklinde dönerek gezen bir rüzgar türüdür.

Bir hortumun meydana gelmesi çok karmaşıktır ve hala tatmin edici bir bilimsel açıklama ortaya sürülememiştir ama mekanik özellikleri iyi tanınmaktadır. Belli koşullar altında dünyanın her yerinde ve her zaman hortum oluşabilir. Atmosferin bir hortum üretmesinde, ne belli bir zaman ne de belli bir coğrafi sınır bulunmaz ama bir hortum oluşma olasılığı az veya çok olan bölgeler ve zamanlar kabaca belirlenebilir.

Hortumlar, dar bir alanda ani basınç değişikliğiyle meydana gelir. Sıcak hava kütlesinin üzerine soğuk hava kütlesinin çıkmasıyla, sıcak havanın yoğunluğu daha düşük olduğundan, sıcak hava hızla soğuk havanın içine doğru yükselir. Bu durum basıncı hızla azaltır. Sıcaklık ve basınçtaki bu ani değişiklik kısa zamanda şiddetli bir rüzgar oluşturur. Hava yükseldikçe rüzgarın hızı artar ve kuvvetli bir girdap halini alır. Tıpkı bir dondurma külahı gibi dönerek yükselir. Hızla yükselen sıcak hava soğuduğu için içindeki su buharı yoğunlaşır ve gri renkteki hava kütlesi hortum görünümünü alır.

Genellikle hortumun yakınlarında rüzgarın hızının saatte 500-700 km’yi, dikey akımlarınkinin ise saatte 350 km’yi bulduğu tahmin edilmektedir. Bu güçlü yatay hava akımları ağaçları kökünden söker, evleri yıkar; sonra dikey hava hareketi de yıkılanları havaya uçurur. Bu olay genellikle 1-2 saat kadar sürer.

Bir denizin ya da gölün üzerinde meydana gelen hortum, yerden emdiği su ile bir ‘su hortumu‘ oluşturur.